डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर, ज्यांना आपण आदराने ‘बाबासाहेब’ म्हणून ओळखतो, हे भारतीय इतिहासातील एक विलक्षण व्यक्तिमत्त्व होते. ६ डिसेंबर १९५६ रोजी त्यांनी महापरिनिर्वाण प्राप्त केले, परंतु त्यांचे विचार आणि कार्य आजही आपल्या जीवनावर आणि समाजावर प्रभाव टाकतात. त्यांचे जीवन समर्पण, संघर्ष, आणि सामाजिक न्यायाच्या चळवळीचे प्रतीक आहे.
जीवन प्रवास
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म १४ एप्रिल १८९१ रोजी मध्य प्रदेशातील महू येथे झाला. अस्पृश्य समाजातील एका गरीब कुटुंबात जन्मलेल्या बाबासाहेबांनी आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर अनेक अडचणींवर मात केली. कोलंबिया विद्यापीठ आणि लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समध्ये त्यांनी उच्च शिक्षण घेतले आणि विधी, अर्थशास्त्र, आणि समाजशास्त्र या क्षेत्रांत त्यांनी उल्लेखनीय प्रावीण्य मिळवले.
संविधान निर्मितीतील भूमिका
बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय संविधानाचे मुख्य शिल्पकार होते. त्यांनी देशाला एक प्रगतिशील संविधान दिले, ज्यामध्ये सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय समता यावर विशेष भर दिला. जातीय भेदभावाच्या विरोधात लढा देणारे कलम १७ हे त्यांच्याच मार्गदर्शनाखाली संविधानात समाविष्ट करण्यात आले.
सामाजिक सुधारणांसाठी योगदान
डॉ. आंबेडकरांनी अस्पृश्यता निवारणासाठी आयुष्यभर संघर्ष केला. १९२७ च्या महाडच्या चवदार तळे सत्याग्रहातून त्यांनी समानतेचा संदेश दिला. त्यांनी समाजातील प्रत्येकाला शिक्षण, समता, आणि स्वाभिमानाचा अधिकार मिळवून देण्यासाठी लढा दिला.
बौद्ध धर्म स्वीकार
बाबासाहेबांनी १४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी लाखो अनुयायांसह बौद्ध धर्म स्वीकारला. त्यांच्या मते बौद्ध धर्म हा समतेचा आणि मानवतेचा मार्ग आहे. त्यांच्या धर्मांतराने सामाजिक परिवर्तनाचा नवा अध्याय सुरू झाला.
महापरिनिर्वाण दिन
६ डिसेंबर १९५६ रोजी बाबासाहेबांचे निधन झाले. हा दिवस ‘महापरिनिर्वाण दिन’ म्हणून साजरा केला जातो. दरवर्षी लाखो अनुयायी मुंबईच्या चैत्यभूमीवर बाबासाहेबांना अभिवादन करण्यासाठी उपस्थित राहतात.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे विचार
- शिक्षण: “शिका, संघटित व्हा, संघर्ष करा” हा बाबासाहेबांचा संदेश आजही प्रेरणादायी आहे.
- समता: त्यांनी नेहमीच मानवतेला जातीपातींच्या पलीकडे ठेवले आणि समतेची शिकवण दिली.
- स्वाभिमान: स्वाभिमानाने जगणे हे त्यांनी समाजाला शिकवले.
सध्याचे महत्त्व
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे विचार आणि कार्य आजच्या काळातही समाजसुधारणांसाठी मार्गदर्शक आहेत. त्यांनी दिलेला संदेश केवळ भारतापुरता मर्यादित नाही तर संपूर्ण जगाला प्रेरित करणारा आहे.
निष्कर्ष
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे सामाजिक न्याय, समता, आणि स्वाभिमानाचे प्रतीक आहेत. त्यांच्या कार्यामुळे भारताला नवी दिशा मिळाली. ६ डिसेंबरचा महापरिनिर्वाण दिन हा फक्त स्मरणाचा दिवस नसून त्यांच्या विचारांना पुढे नेण्याचा निर्धार करण्याचा दिवस आहे.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना विनम्र अभिवादन!
